«Pappa, kan ikkje du fortelje frå då du var liten?»
Jentungen ligg og skal sove, men vil høyre ei historie fyrst. Ei historie frå då eg var liten. Ei historie frå barndomen min. Barndomen min er blitt til historier. Er blitt historie.
Det hender eg køyrer forbi staden der eg vaks opp. Det er like vemodig kvar gong. For det ser ikkje slik ut der no som då eg for omkring der og vaks . Toglina er borte, og er erstatta med veg. Skogen, der vi leika indianar og bygde hytte, er ertatta av velfriserte villahagar. På dei opne markene der det ein gong gjekk kyr og beitte, er det blitt skule, byggjefelt og parkområde. Fjøsbygningen på den store garden, der det var eige rom for grisane og den store snille oksen Otterstad 1 stod i båsen sin og venta på nye oppdrag, er no erstatta av ein aldersheim.
Dei gamle ansikta frå barndomen min er borte. Borte er den nysgjerrige nabokona som hadde som hobby å herse med ungane i gata, borte er den magre mannen med krykkene som gjekk sine lange, einsame turar langs vegane. Borte er den blakke merra som drog vogna for vegvaktaren, og som hadde lært seg til å stoppe opp kvar gong ho gjekk forbi eit slaghol i grusvegen.
Medan eg sit og tenkjer på den blakke merra, dukkar det opp eit anna minne : Det var vinter. Morgonsola skein frå skyfri himmel, men det hadde snødd rikeleg om natta. Eg høyrde lyden av dombjøller, og då eg såg ut glaset, fekk eg auge på den blakke merra. Ho trekte ein liten snøplog etter seg, og bakom rusla vegvaktaren og hjelparen hans. Det gjekk i roleg skrittgange oppetter vegen, men oppe i vegkrysset snudde merra. Karane sette seg på plogen, og merra tråva nedetter vegen så snøen stod som ein baugfoss kring plogen, og små snøklumpar fauk frå hovane og oppunder hestebuken.
Eg veit ikkje om det eg tenkte var rett, men eg hugsar at eg tenkte at dei gjorde det slik for at hesten skulle ha nytte av farten i nedoverbakken når snøen skulle brøytast lengst mogleg vekk frå vegkanten.
Frå vindauget der eg stod og såg på pløyinga, kunne eg sjå ei løe som vart nytta som grisehus. Han som eigde grisane, hadde grisematspann ståande nede i kjellaren i kvar oppgang til alle blokkene i nærleiken, og eit par gongar i veka var han innom og henta matrestar som folk la opp i spanna hans i staden for å hive dei i dei vanlege bosspanna. Det var kjeldesortering frå femtiåra.
Og medan eg tenkjer på grisemat, kjem eg til å tenkje på bonden på den store garden. Han hadde ein avtale om å hente øydelagte kjeks frå Martens kjeksfabrikk til grisemat. Ein gong i veka tok han den vesle lastebilen sin og køyrde til fabrikken, og kom attende med svære papirsekkar fulla av svidde kjeks, knekte kjeks, eller kjeks som av andre grunnar var blitt vraka i pakkinga.
Dei dagane var det fest på loftet over grisehuset! Vi ungane fekk ete kjeks så mykje vi ville, og den dag i dag lever eg i den salige trua at inga perfekt steikt kjeks, kjøpt i butikken, kan måle seg med dei herleg mørkebrune, ferske mariakjeksene som vi mumsa og åt på der oppe på grisehusloftet.
Og slik kunne eg ha fortsett og fortsett og fortsett. Det eine minnet hektar seg fast i det neste. Det er berre å nøste. Ikkje alle minne er like merkverdige. Nokre opplevingar kan til forveksling minne om det ungane i dag opplever. Men andre minne er sterkt knytte til den tida dei skriv seg frå. Eg kan hugse når siste amerikabåten før jul kom til byen med kveikt juletre i mastetoppen, og samanstimlinga av folk på kaien når båten la til. Eg kan hugse trikken frå Sandviken til Minde, og trafikkøya med haldeplass midt på Danmarksplass. Eg hugsar myndige politimenn som dirigerte trafikken over Torget med dei svære kvite batongane sine som taktstokkar.
Det er i det heile mangt og mykje eg hugsar – når eg berre tek meg tid til det. Men det gjer eg for sjeldan. Dermed bleiknar minna. Kan hende forvinn dei heilt, til slutt.
Det er då det er godt å få spørsmålet : «Pappa, kan ikkje du fortelje frå då du var liten?» Det gjev meg ein sjanse til å ta ei lita barnehand og gå på vandring i min eigen barndom. Til å gjenoppleve, og å dele. For det er ikkje slik at dette er minne som berre betyr noko for meg. Jentungen spør fordi ho er interessert, ikkje fordi ho vil vere høfleg. Minna er verdfulle, dels av di dei fortel om noko som er annleis, og dels av di dei vekkjer attkjenning. Dei skapar samanheng mellom fortid og notid.
Det er dette som gjer at minna er viktige. Det er dette som gjer deling av dei til ei viktig oppgåve.
Biletet oppe på sida er eit utsnitt av eit fotografi teke av den amerikanske fotografen George Hodan. Meir informassjon om biletet kan du få ved å peike og klikke her.